Sprawozdanie finansowe, czyli osobisty bilans majątkowy i rachunek przepływów pieniężnych to kluczowe narzędzia w finansach osobistych

Najważniejsze elementy finansów osobistych

 Wszystko, co do tej pory omawialiśmy – wartości, cele, umiejętność planowania i czytania podstawowych wskaźników gospodarczych, analiza krańcowości czy pojęcie kosztu alternatywnego – to są rzeczy niezwykle ważne. Niemal niezbędne do osiągnięcia sukcesu finansowego. Niemal.

W dwóch następnych rozdziałach omówimy najważniejsze elementy finansów osobistych. Elementy, które są niezbędne do osiągnięcia sukcesu finansowego; bez „niemal”. Jeżeli mielibyście zapamiętać tylko jedną rzecz z tego wszystkiego, co napiszę w całym kursie, niech będzie to właśnie to. Prowadzenie ewidencji finansowej i przygotowywanie sprawozdania finansowego.

Dla przedsiębiorstw sprawozdanie finansowe jest kluczowym narzędziem zarządzania finansami, ponieważ daje informacje o stanie firmy. O tym, czy firma zarabia i czy zarabiać będzie w przyszłości. Sprawozdanie finansowe jest tak ważne, że jego przygotowywanie jest obowiązkowe dla większości firm (najmniejsze mogą prowadzić uproszczoną rachunkowość w oparciu o Księgę Przychodów i Rozchodów).

Sprawozdania finansowe przedsiębiorstw w Polsce muszą być zgodne ze wzorem opisanym w załączniku do ustawy o rachunkowości.

Sprawozdanie finansowe w finansach osobistych

Pierwszym krokiem planowania jest ustalenie obecnej pozycji (rozdział 3). W finansach osobistych obecną pozycję wyznacza to, co posiadamy, jakie mamy zobowiązania, ile zarabiamy oraz ile i na co wydajemy.

Ktoś, kto nie interesował się wcześniej swoimi finansami, może nie być w stanie określić tych wartości. Większość osób w przybliżeniu wie ile zarabia i jakie ma długi. Rzadko jednak spotykam osoby (niezarządzające swoimi pieniędzmi), które potrafiłyby powiedzieć ile wydają (a w szczególności – na co wydają) i co posiadają.

Na te pytania odpowiedź znajdziemy przygotowując osobsite sprawozdanie finansowe. Jest to zestaw dokumentów finansowych, obrazujących sytuację finansową danej osoby.

Sporządzanie sprawozdania finansowego to obszar zainteresowania nauki o rachunkowości. Jest ona podzielona na dwa systemy – anglosaski (głównie USA) oraz kontynentalny (głównie UE). System anglosaski jest oparty na US GAAP (US Generally Accepted Accounting Principles), natomiast kontynentalny jest oparty na Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (MSSF, IARF, kiedyś MSR).

Różnic między tymi systemami jest wiele, a jedną z nich jest podejście do prezentowania bilansu. Bilans wg MSSF składa się z dwóch części (aktywa i pasywa), natomiast wg US GAAP z trzech (aktywa, kapitał własny i zobowiązania). Różnica ta wynika z tego, że system anglosaski prezentuje informacje w sposób jak najbardziej przydatny właścicielom przedsiębiorstw, a kontynentalny bankom i organom podatkowym (Foremna-Pilarska i Radawiecka 2009: 20-25).

Sprawozdanie Finansowe składa się z bilansu majątkowego, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów pieniężnych, zestawienia zmian w kapitale własnym oraz informacji dodatkowej. W finansach osobistych stosujemy jedynie bilans majątkowy (balance sheet) oraz bardzo uproszczony rachunek przepływów pieniężnych (cashflow statement).

Bilans stosowany w finansach osobistych nie odbiega zanadto od wzoru wymaganego przez ustawę o rachunkowości, pomija po prostu wiele niepotrzebnych nam rubryk. Z kolei rachunek przepływów pieniężnych ze swoim odpowiednikiem z ustawy łączy tylko nazwa.

Osobisty bilans majątkowy

Bilans majątkowy odpowiada na pytanie o posiadany majątek oraz zaciągnięte długi, pokazując ich stan w danym momencie. Można rzec, że jest to zdjęcie naszego majątku z danej chwili.

Nazwa związana jest z jedną z fundamentalnych zasad rachunkowości, a mianowicie zasady podwójnego zapisu. Polega ona na ujmowaniu każdej operacji finansowej wg form występowania majątku oraz pochodzenia kapitału. Bardziej zrozumiałym językiem: każdy składnik majątku musiał zostać w jakiś sposób pozyskany, dlatego obie strony bilansu (aktywa i pasywa) muszą być sobie równe, czyli zbilansowane.

Nazywamy to równaniem bilansowym (accounting equation). W Polsce równanie bilansowe wygląda tak:

Aktywa = Pasywa

Natomiast tam, gdzie nie znają pojęcia pasywa (biedactwa… 🙁 ), wygląda ono tak:

Assets = Equity + Liabilities

To też jest dowód na to, że tłumaczenie liabilities jako „pasywa” jest mylące. Ponieważ:

Aktywa – Pasywa = 0

natomiast

Assets – Liabilities = Equity (Net Worth)

Jak nic liabilities oznacza zobowiązania. Pasywa natomiast to “equity and liabilities”.

Aktywa to nasz majątek (do fanów Roberta Kiyosakiego: niestety, jakkolwiek byśmy tego nie chcieli, mieszkanie również jest aktywem, mimo że wyciąga pieniądze z naszej kieszeni. I wbrew opinii Roberta, jest zazwyczaj naszym największym aktywem), natomiast pasywa to źródła jego finansowania. Innymi słowy, aktywa to wszystko, co posiadamy, natomiast pasywa to informacja skąd to mamy.

Nie można więc mówić, że pasywa to coś złego (to jest efekt niepoprawnego tłumaczenia liabilities). Pasywa to pojęcie całkowicie neutralne, ani dobre, ani złe. To po prostu informacja skąd pochodzi nasz majątek. Może to  być dobra informacja (jeżeli jest to kapitał własny), a może być też to zła informacja (jeżeli jest to kapitał obcy, np. karta kredytowa).

Bilans możemy skonstruować na dwa sposoby: zapis jednostronny i zapis dwustronny. W zapisie jednostronnym na górze są aktywa, następnie kapitał własny i zobowiązania, natomiast w układzie dwustronnym aktywa są po lewej stronie, a po prawej pasywa.

Bilans dzielimy na poziomy (poziomy podział kont), czyli na bardziej szczegółowe konta. Aktywa można w ten sposób podzielić na aktywa trwałe i aktywa obrotowe, natomiast pasywa na kapitał własny i zobowiązania (lub kapitał obcy). Aktywa zapisujemy według stopnia płynności (od najmniej płynnych do najbardziej), natomiast pasywa według zapadalności (od najpóźniej wymagalnych do najszybciej wymagalnych).

Jeżeli nie rozumiecie pojęć płynność, zapadalność, wymagalność czy konto – nie przejmujcie się, wyjaśnię je w następnym rozdziale.

Osobisty rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych odpowiada na dwa pozostałe pytania: ile zarabiamy oraz ile i na co wydajemy.

O ile bilans dotyczył stanu majątku (i źródeł jego finansowania) w danym momencie (np. 1 grudnia 2016 roku), o tyle RPP dotyczy dochodów i wydatków w danym okresie (np. od 1 grudnia do 31 grudnia 2016). Wiem, że wiele osób, szczególnie lubujących się w książkach motywacyjnych, źle się czuje słysząc o jakichś rachunkach przepływów. Będę więc przeplatał nazwę RPP z angielską nazwą: Cashflow Statement.

Rachunek przepływów pieniężnych również możemy zapisywać jednostronnie lub dwustronnie. Po lewej (lub na górze) zapisujemy przychody, a po prawej (lub na dole) wydatki. Cashflow Statement możemy też dzielić na bardziej szczegółowe kategorie – a dotyczy to głównie wydatków (źródeł przychodów zazwyczaj jest tak niewiele, że możemy wszystkie po prostu wymienić). Szczegółowość podziału będzie uzależniona od naszych potrzeb i sposobu wydawania pieniędzy.

Streszczenie:

 Najważniejszym elementem finansów osobistych jest sprawozdanie finansowe, które składa się z dwóch narzędzi: osobistego bilansu majątkowego oraz rachunku przepływów pieniężnych. Sprawozdanie finansowe pozwala na ustalenie obecnej pozycji naszych finansów – co posiadamy, jakie mamy zobowiązania, ile zarabiamy oraz ile i na co wydajemy.

Bilans majątkowy stanowi obraz posiadanego przez nas majątku (i źródeł jego finansowania) w danym momencie. Tworząc bilans należy pamiętać o zasadzie podwójnego zapisu i o tym, by aktywa były równe pasywom. Aktywa to nasz majątek, dzielimy je na aktywa trwałe i aktywa obrotowe. Pasywa to źródła finansowania majątku, czyli informacja za czyje pieniądze nasz majątek został zgromadzony, dzielą się na kapitał własny oraz zobowiązania. Bilans możemy sporządzić w formie jedno- lub dwustronnej. Aktywa zapisujemy według stopnia płynności (od najmniej płynnych), a pasywa według terminu zapadalności (od najpóźniej wymagalnych).

Rachunek przepływów pieniężnych pokazuje dochody i wydatki w danym okresie. Z jednej strony zapisujemy więc dochody, a z drugiej wydatki. Wydatki możemy pogrupować według kategorii zależnych od naszych indywidualnych potrzeb.

Pojęcia:

 Sprawozdanie finansowe, bilans majątkowy, zasada podwójnego zapisu, równanie bilansowe, aktywa, pasywa, zapis jednostronny bilansu, zapis dwustronny bilansu, poziomy podział kont, rachunek przepływów pieniężnych, przychody, wydatki

W poprzednim rozdziale:

przypomnij sobie jak zarządzać ryzykiem

W następnym rozdziale:

dowiedz się jak zrobić osobisty bilans majątkowy

Bibliografia:

1. Foremna-Pilarska Monika, Ewa Radawiecka, Rachunkowość na tle rozwiązań międzynarodowych, Warszawa 2009;

2. Hendriksen Eldon, Michael Van Breda, Teoria rachunkowości, Warszawa 2002;
   

3. Turowska Wioletta, Adam Węgrzyn, Rachunkowość, Wrocław 2009